Met een familiestatuut geven alle familieleden individueel en gezamenlijk
te kennen :
- Op basis van welke waarden zij met elkaar willen omgaan in relatie tot de onderneming.
- Welke visie zij hebben ten aanzien van de toekomst van de onderneming op de lange termijn.
- Hoe zij de mogelijk tegenstrijdige belangen tussen de familie, de onderneming en het aandeelhouderschap tot harmonie willen brengen.
- Hoe zij de continuïteit in het topmanagement van de onderneming willen vorm geven.
- Op welke wijze eventuele conflicten zullen worden behandeld.
Een absolute voorwaarde om het familiestatuut meer te laten zijn dan een “papieren tijger” is, dat alle familieleden actief betrokken worden bij de opstelling. Het proces van het schrijven moet alle betrokkenen de mogelijkheid geven om hun meningen, waarden en overtuigingen in te brengen. Daarbij is een onafhankelijke begeleider, die het vertrouwen van alle belanghebbenden heeft, onmisbaar. Zo’n schrijfproces kost tijd; afhankelijk van het aantal betrokkenen en de mogelijke belangentegenstellingen al snel 4 tot 6 maanden, maar een uitloop naar een jaar komt ook voor.
Door iedereen bij het proces te betrekken krijgt het statuut de status die het verdient en kan het ook daadwerkelijk de basis zijn voor de samenwerking in de familie.
Maar het statuut is geen panacee voor alle mogelijke spanningen en problemen binnen de familie.
Wanneer in de basis de verhoudingen gespannen zijn, helpt ook een statuut niet om in de driehoek van familie-, eigendoms- en bedrijfsbelang de juiste balans te houden.
De conflicten die hun intrede kunnen gaan doen zodra niet-familieleden zich gaan bemoeien met de onderneming zijn talrijk en bij een grote versnippering van het aandelenbelang is leiderschap en gezag vereist om de continuïteit te waarborgen.
Er zijn gelukkig vele voorbeelden van kleine maar ook van zeer grote ondernemingen die er al generaties lang in slagen om die eenheid te bewaren en economisch succesvol te blijven (denk aan C&A, Dirk van den Broek,Pon Holdings, Jumbo Holding), maar de voorbeelden van ondergang als gevolg van conflicten in de familie zijn helaas ook talrijk.
Voorafgaand aan het schrijven van het statuut zal dan ook eerst onderzocht moeten worden in hoeverre de familieleden “op één lijn zitten” en welke hindernissen eventueel uit de weg moeten worden geruimd. Zo’n onderzoek kan worden gestructureerd aan de hand van vragenlijsten waarin de zogenaamde relationele intelligentie van de groep wordt gemeten.
Een familiestatuut is dus geen garantie tegen conflicten in de familie. In de loop van de tijd veranderen en/of verschuiven de belangen en niet zelden ontstaan spanningen als gevolg van het toetreden van niet-familieleden tot de kring van de familie.
Om die reden is het zinvol om periodiek, bijvoorbeeld eens in de 2 tot 3 jaar “de klokken weer gelijk te zetten” en samen na te gaan of het statuut nog actueel is, of ieders belangen voldoende zijn meegewogen.
Kortom: Een familiestatuut is een waardevol middel om een gemeenschappelijk draagvlak te creëren voor de continuïteit van de onderneming.