Familieondernemingen vormen de ruggengraat van de Nederlandse economie.
Volgens een rapport van het CBS (april 2017) telde Nederland in 2016 277.000 familiebedrijven met een gezamenlijke omzet van € 343 mrd en 2,2 mln medewerkers. (NB: Het bruto nationaal product van nederland bedroeg in dat jaar
€ 725 mrd). Daarmee nemen Nederlandse familiebedrijven een belangrijke positie in, in de Nederlandse maatschappij economie.
Maar de cijfers vertellen maar een deel van het verhaal. We kunnen rustig stellen dat de echte invloed van familiebedrijven op de Nederlandse economie en maatschappij veel groter is dan uit de statistieken is op te maken.
Het ondernemerschap, de drive en de gerichtheid op de lange termijn die deze ondernemingen kenmerken zijn niet in cijfers te vatten.
In de afgelopen 30 jaar is dit belang steeds meer onderkend. Er worden boeken geschreven over de specifieke problemen in een familiebedrijf, over bedrijfsopvolging en er zijn vele biografieën van directeuren van vooraanstaande familiebedrijven.
Maar wat onderscheidt familiebedrijven dan van andere ondernemingen?
Ik denk dat de meest in het oog springende kenmerken zijn:
- DE LANGE TERMIJN VISIE
In een familieonderneming wordt het resultaat op korte termijn beschouwd als ondergeschikt aan de “gezondheid” van de onderneming op lange termijn.
Een, in dit kader, typerende uitspraak vanuit een van de grootste familieondernemingen in Frankrijk ter illustratie:“We, in the fifth generation of the Hermés do not view ourselves as owners of the company, we are merely taking care of it for our children” (B. Puech, 5e generatie eigenaar van Hermés).
Een vergelijkbaar motto hanteert een van mijn relaties, een 5e generatie-ondernemer in het familiebedrijf, namelijk “Beheren en doorgeven”.
Dit impliceert overigens beslist geen “beleggershouding”. De betreffende onderneming is ook onder deze vijfde generatie weer aanzienlijk gegroeid door weloverwogen investeringen en overnames van concurrenten.
- HET ONDERNEMERSCHAP, GEKOPPELD AAN DAADKRACHT
Het continu op zoek zijn naar nieuwe producten en markten.Uiteraard geldt dat ook voor multinationals, maar het grote voordeel voor familieondernemingen is, dat de weg van idee naar vermarkting aanzienlijk korter is bij deze laatste categorie ondernemingen. - LOYALITEIT EN COMMITMENT
In een familieonderneming is de betrokkenheid van de aandeelhouders van een geheel andere orde dan die bij publieke ondernemingen.
En ook de familie van de aandeelhouders en de medewerkers hebben een andere verhouding tot de onderneming.
Hier ligt echter ook een van de belangrijke uitdagingen…
Wat te doen als de onderlinge relaties spanningen gaan vertonen? Of hoe te handelen als de vanzelfsprekendheid van het “gezamenlijk de schouders eronder zetten” dreigt te verdwijnen? Of als de verschillende belangen uiteen dreigen te lopen? Dan is professionele externe hulp dringend gewenst, om blijvende schade te voorkomen. - DE SPECIFIEKE CULTUUR
Dit aspect is misschien nog het moeilijkst concreet te maken. Vaak blijkt bij familiebedrijven de betrokkenheid en loyaliteit van medewerkers op een hoger niveau te liggen dan elders. Dat wordt met name veroorzaakt door de overdracht van de waarden en normen door de familieleden. Noem het een “Wij gevoel”.Uiteraard komen deze kenmerken ook voor bij niet-familiebedrijven. Maar toch; de aard van de relaties in een familiebedrijf is anders dan die bij, bijvoorbeeld, beursgenoteerde ondernemingen.
En ook de geschiedenis van de onderneming wordt dikwijls gekoesterd.
Daardoor is ook de visie op de waarde van het ondernemen wezenlijk anders. Hetzelfde geldt voor de reden van bestaan; in een familiebedrijf is winst in het algemeen niet de ultieme meetlat voor succes. Voorop staat continuïteit, met vaak als ultiem doel, zoals hierboven aangegeven: overdracht aan de volgende generatie.